Generatie I (Kwartierdrager)
1 Adriana Menso Backer, geboren op 29 november 1752 in Amsterdam[1], dochter van Gerardus Menso Backer en Hester (Pieters) Obbes. Adriana is overleden in Amsterdam (“op de Haarlemmerdijk bij de Dommerstraat”)[2] en werd op 4 maart 1788 aldaar begraven (in de Noorderkerk)[3].
Adriana trouwde op 22 april 1787 in Amsterdam (Oude Kerk)[4]·[5] met Jan van Wagensveld[6], van beroep schavenmaker/ brandmeester[7]/ soldaat[8], gedoopt op 14 juni 1752 in Amsterdam (Noorderkerk)[9], zoon van Aris (Arris) van Wagensveld (Wagensvelt) en Cornelia van Rees. Jan is overleden op 8 mei 1793 in Batavia ((Nederlands) Oost-Indië).
Generatie II (Ouders)
2 Gerardus Menso Backer[10], van beroep victualieverkoper[11]·[12], geboren op 16 september 1716 in Amsterdam[13], zoon van Jan Menso (Minsis) Bakker en Marretie Keijsers. Gerardus is overleden in Amsterdam[14] en werd op 24 maart 1792 in Schellingwoude begraven[15].
Gerardus trouwde op 23 februari 1738 in Amsterdam (Gerecht)[16] met:
3 Hester (Pietersz) Obbes, geboren omstreeks 1718 in Amsterdam[17], dochter van Pieter Obbes(z) en Annetje Meijnderts. Hester is overleden in Amsterdam en werd op 21 mei 1799 in Schellingwoude begraven[18].
Generatie III (Grootouders)
4 Jan Menso (Minsis) Bakker, van beroep winkelknecht[19]/ winkelier, geboren omstreeks 1674 in Harlingen[20]. Jan is overleden in Amsterdam (“opde Brouwersgragt bij de Keijzersgragt”) en werd op 11 augustus 1747 in of bij de Westerkerk aldaar begraven[21].
Jan trouwde op 27 juli 1710 in Amsterdam (Gerecht)[22] met:
5 Marretie Keijsers, geboren omstreeks 1686 in Amsterdam[23], dochter van Gerrit Keijser(s) en Ariaantie Oosterlaak. Marretie is overleden in Amsterdam (“op de Brouwersgragt Byde Keysersgragt”) en werd op 14 december 1772 op het Wester Kerkhof aldaar begraven[24].
6 Pieter Obbes(z), van beroep “varentman”/ (groot) schipper[25]·[26], geboren omstreeks 1683 in Amsterdam[27], zoon van Obbe Jansz. Pieter is overleden in Amsterdam (“Burgwal“) en werd op 14 juni 1719 op het Karthuizer Kerkhof aldaar begraven[28].
Pieter trouwde op 25 november 1708 in Amsterdam (Gerecht)[29] met:
7 Annetje (Anna) Meijnderts[30], geboren omstreeks 1683 op Terschelling (“opt Eijlant vanderSchelling“), dochter van Mijndert Cornelisse. Annetje is overleden in Amsterdam (“op de haarlemmerdijk bij de baanbrugsteeg”) en werd op 3 december 1762 in of bij de Noorderkerk aldaar begraven[31].
Generatie IV (Overgrootouders)
10 Gerrit Keijser(s)[32], van beroep greinwerker[33], geboren omstreeks 1659 in Amsterdam[34]. Gerrit is overleden in Amsterdam (“op de Baan Gragt bij de palmstradt”) en werd op 15 juni 1707 op het Karthuizer Kerkhof aldaar begraven[35].
Gerrit trouwde op 31 januari 1683 in Amsterdam (Gerecht)[36] met:
11 Ariaantie Oosterlaak, geboren omstreeks 1659 in Gouda. Ariaantie is overleden in Amsterdam (“inde Elantsstraedt inde metselaers gangh”) en werd op 4 januari 1689 op het Heiligewegs- en Leidsche Kerkhof aldaar begraven[37].
12 Obbe Jansz Schollevanger[38], van beroep schipper[39], afkomstig van Spiekeroog[40]. Obbe is overleden in Amsterdam (“in de laurier Straat bij de baan gragt in de Sleepersgang”) en werd op 30 maart 1721 op het Wester Kerkhof aldaar begraven.
Obbe trouwde (I) op 30 maart 1681 in Amsterdam (Gerecht)[41] met
13.1 Abigael Jans, gedoopt op 19 juni 1657 in Amsterdam (Luthers), dochter van Jan Andrien en Tittie Heijndrickx. Abigael is overleden in Amsterdam en werd op 16 december 1682 op het Karthuizer Kerkhof aldaar begraven[42].
Obbe trouwde (II) op 2 mei 1683 in Amsterdam (Gerecht)[43] met:
13.2 Magdaleentie Hansz Schrader, gedoopt op 24 oktober 1660 in Amsterdam (Evangelisch-Luthers), dochter van Hans Schrader (Schroder/ Schr(e)uder) en Trijn Janss[44].
14 Mijndert Cornelisse, in 1708 woonachtig “opt Eijlant vanderSchelling“.
Henry Wagensveld
Ede, 2006 (Herzien: Kampen, 2016)
Aantekeningen
[1] Deze geboortedatum is afkomstig uit het geboorteregister van de Lam en Torenkerk (doopsgezind). Leden van deze kerk werden gedoopt na het afleggen van openbare geloofsbelijdenis. Adriana legde op 13 februari 1774, samen met haar zus Marretje, belijdenis af en werd toen gedoopt. Getuigen waren haar ouders Gerrit Menso Bakker en Hester Obbes.
[2] Uit het register (de gaarder) van de belasting (de impost) op het begraven blijkt dat Adriana in het kraambed is gestorven (“kraamz”). Dit is wat haar haar broer Jacobus Menzo Backer op 1 maart als reden van overlijden aangeeft bij het stadsbestuur. De erven van Adriana werden in de vierde vermogensklasse aangeslagen en er werd 3 gulden impost betaald.
[3] Inschrijving in het begraafregister: “Adriana Menso Bakker, Huisvrouw van Jan van Wagensveld, op de Haarlemmerdijk bij de Dommerstraat”.
[4] Het huwelijk werd om 11:00 uur ingezegend door ds. Winoldus Budde.
[5] De ondertrouw werd zowel in het kerkregister als in het register van de Puije ingeschreven. Inschrijving in het ondertrouwregister (Amsterdam (Kerk) | 6 april 1787): “Jan Van Wagensveldt, van Amst Gereformeerd oud 30 Jaaren op de princegragt geads. met Consent van sijn moeder Cornelia van Rees buyten de Raampoort (met) Adriana Menso Backer van Amst Mennoniet oud 30 Jaaren, op de Roose gragt geads met haar vader Gerardus Menso Backer”.
[6] Jan werd op dinsdag 8 augustus 1786 als poorter (burger) in de poorterboeken van de stad Amsterdam ingeschreven: “Wagesvelt (Jan van) Schavemaker Zoon van Aris van Wagesvelt in leven Timmerman en p(oorter)”. Doordat de vader van Jan poorter was, ging dit recht automatisch op hem over.
[7] In 1781 wordt Jan genoemd in de lijst van “Naamen en Woonplaatsen Van haar Ed. Gr. Achtb. De Heeren Regeerders der Stad Amstelredam Dezes Jaars 1781. Als mede van eenige bedienden der zelve”. Hij wordt (samen met Klaas de Vrieslander van de “Moolen ’t Blaauwe Hart”) in de lijst van “De Naamen en Woonplaatsen der Brandmeesteren” genoemd onder de “Brandmeesteren Van de Wyken buiten de Stad” als brandmeester in “Wyk 4 tot de Spuyt A” in Amsterdam: “Jan van Wagensveld, Moolen de Graauwe Haas”.
[8] Jan is vrijwel zeker dezelfde persoon als Jan van Wagensfeldt die op 3 augustus 1789 als soldaat in dienst trad bij de VOC. Hij kwam in dienst via een werfofficier. Dat hield in dat hij niets verdiende, maar tijdens zijn dienst werd voorzien van uitrusting en leeftocht. Jan vertrok die dag aan boord van het schip “de Zeebouwer” naar de Oost. Het schip bereikte de Kaap op 23 november en Batavia op 1 maart 1790. Jan overleed in Azië, vermoedelijk in Batavia.
[9] Predikant: ds. Winoldus Budde. Getuigen: Zijn oudoom Hendrik van Wagensveld en grootmoeder Geertje van Maane.
[10] Gerardus werd op 19 februari 1739 Poorter (ingezetene) te Amsterdam: “Gerardus Menso Backer, Victualie vercooper, Soon van Jan Mensis Winkelier e Poorter alhier is une ingeb Poorter”.
[11] Winkelier in scheepsbenodigdheden.
[12] Dit beroep werd bij hem aangetekend toen zijn zoons Jan en Pieter op 13 juni 1770 in het Poorterboek (burgerboek) van Amsterdam werden ingeschreven als ingeboren poorters (burgers).
[13] Volgens het geboorteregister van de Lam en Torenkerk (doopsgezind). Doopsgezinden werden pas gedoopt nadat zij belijdenis van hun geloof hadden afgelegd. De data die in het register zijn opgenomen zijn geboortedata. Gerardus werd op 17 februari 1737 gedoopt. Getuige waren zijn ouders Jan Menso Bakker en Marretje Keizers.
[14] Als je wilde trouwen, betaalde je daarvoor belasting. Omdat Pieter en Anna elders trouwden, zou de stad Amsterdam deze inkomsten mislopen. Daarom kregen zij ook een boete opgelegd. Deze boete werd geïnd door het Aalmoezeniershuis en kwam hen ook ten goede. Dit als een soort van sociale belasting. Op 28 maart 1792 werd in de kasboeken van het Aalmoezeniershuis de betaling van een boete van 10 gulden geregistreerd.
[15] Inschrijving in het begraafregister: “Van het Lijk van Gerardus Menso Bakker te Amsterdam Overleeden in de 3: Classis en alhier begraven.”
[16] Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije) op 7 februari 1738: “Gerardus Menso Bakker, van Am oud 21 Jare, op den Nieuwendijk, geasst. met sijn Vader Jan Menso Bakker & Hester Pietersz Obbes, van Am oud 20 Jare in de Wieringerst geasst, met haar moeder Anna Mijnderts“.
[17] Uitgaande van de inschrijving in het ondertrouwregister. Hester werd op 2 september 1736 na belijdenis gedoopt (Doopsgezind). Getuigen: Haar moeder Antje Meijnderts en haar oom Anne Jakobs.
[18] Inschrijving in het begraafregister: “Van ‘t Lijk van Hester Obbes te Amsterdam overleeden in de 3e Classis alhier begraven.”
[19] Dit beroep werd bij hem aangetekend bij de inschrijving van zijn ondertrouw op 11 juli 1710 in Amsterdam.
[20] Uitgaande van de inschrijving in het ondertrouwregister. Jan werd op 8 februari 1711 na belijdenis gedoopt (Doopsgezind). Getuigen: Zijn vrouw Marritie Keijsers en Barent Groen.
[21] Inschrijving in het begraafregister (Wester Kerk): “Jan Menso Backer opde Brouwersgragt bij de Keijzersgragt B&R N.o 14 NZ mk”.
[22] Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije) op 11 juli 1710: Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije): “jan minsis van halingen winkelknegt oud 36 jaren opde voorburgwal ouders door geasst met sijn swager Roelof Lieuwes & Marretje kijsens van A: oud 24 jaren inde nieuwelelijstraat ouders door geass met haar nichtje jannetje oosterlaak”.
[23] Uitgaande van de inschrijving in het ondertrouwregister. Marretie werd op 5 februari 1708 na belijdenis gedoopt (Doopsgezind). Getuigen: Mr. Pieter Adriaensz Verduin en Jannetje Oosterlaak.
[24] Inschrijving in het begraafregister (Wester Kerkhof): “Marretje Kijsers Wedw: van Jan Menso Backer op de Brouwersgragt Byde Keysersgragt met Een Boet en Eijge No 190 NZ BXR”.
[25] Bij de inschrijving van zijn ondertrouw op 9 november 1708 wordt aangetekend dat hij van beroep “varentman” was.
[26] In de zeebrieven (nationaliteitsbewijs van het schip) die in Amsterdam werden uitgegeven wordt Pieter meermaals genoemd. De schipper bevestigde de details van de vaart: Lading, inhoud, bemanning etc. Pieter bevestigde deze verklaring telkens met een verklaring van waarheid. Een doopsgezinde mocht namelijk de eed niet afleggen. Uitgaande van de bewaard gebleven zeebrieven was Pieter schipper op de “Cleopatra” (1708), “St. Jan” (1710), “Juffr. Hester” (1713/1716), “Jonge Jan” (1717) en “Eendragt” (1718).
[27] Pieter werd geboren in doopsgezind gezin en werd daarom niet als kind gedoopt. Zijn geboortejaar kan worden afgeleid uit de inschrijving van zijn ondertrouw. Dat is tevens het jaar dat zijn vader, toen weduwnaar van Abigael Jans, trouwde met Magdaleentie Hansz Schrader. Of Pieter een zoon was van Abigael of van Magdaleentie valt dus niet vast te stellen, maar de kans is groot dat Abigael zijn moeder is aangezien zijn vader en Magadaleentie vanaf 1684 kinderen lieten dopen in de Evangelisch Lutherse Kerk van Amsterdam.
[28] Inschrijving in de registers van het Karthuizer Kerkhof: “op Woensdag D 14 Junij“: “Pieter Obbes Groot schipper op het Bukes Eijlandt op de Burgwal aan Ent Laat 5 kinde na.“
[29] Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije) op 9 november 1708: “Pieter Obbesz van A: varentman oud 25 Jaren op de brouwersgragt Sijn vader obbe Janse niet Present & annetje meijnders vant Eijlandt vander Schelling oud 25 Jaren Inde brouwerStraet de vader mijndert Cornelisse opt Eijlant vanderSchelling“.
[30] Annetje trouwde later in Amsterdam (Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije) op 21 juni 1730: “Claas Jansz Wouters, van Ameland, Laatst wedr Dieuwertje huijberts, op de heeremarkt & Antjie Mijnderts, van Terschelling, Wedue Piter Obbes, in de Wieringerstraet.“) met Claas Jansz Wouters, van beroep “varentman”, geboren omstreeks 1666 op Ameland. Claas, “oud Schipper om de West”, is overleden in Amsterdam (“in de buijten Wieringer Straat”) en werd op 15 juli (of 21 juli volgens het contraregister) in of bij de Noorder Kerk aldaar begraven.
- Claas was schipper op de schepen “de Vogel” (1707), “de Kat” (1708) en “Juffrouw (Anna) Cornelia” (1710-1719).
Claas ging eerder (I) op 10 oktober 1692 in Amsterdam (Kerk) in ondertrouw en trouwde op 26 oktober 1692 aldaar in de Nieuwe Kerk met Neeltje Buijs, geboren omstreeks 1668 op Texel.
Claas ging eerder (II) op 19 januari 1720 in Amsterdam (Kerk) in ondertrouw en trouwde op 4 februari 1720 aldaar in de Nieuwe Kerk met Dieuwertje Huijberts, geboren omstreeks 1660 in Hindelopen. Dieuwertje is overleden in Amsterdam (“op de Heere Marckt”) en werd op 10 november 1727 in of bij de Noorder Kerk aldaar begraven.
Dieuwertje ging eerder op 25 november 1690 in Amsterdam (Kerk) in ondertrouw en trouwde op 10 december aldaar in de Oude Kerk met Jan Gerritsz Groot, van beroep “varentman”/ “Lootsman”, geboren omstreeks 1661 in Boswijk. Jan is overleden in Amsterdam (“haarlemmerstraat”) en werd op 6 maart 1714 in of bij de Noorderkerk aldaar begraven.
[31] Inschrijving in het begraafregister (Noorder Kerk en Kerkhof): “Anna Meijnders Laast Wedu Claas jansz Wouters ten huijsen van haar behuwd Soon dirk Lourens op de haarlemmerdijk bij de baanbrugsteeg”.
[32] Gerrit trouwde later op 3 april 1689 in Amsterdam (Gerecht) met Anna (Johanna) Bon, geboren omstreeks 1669 in Utrecht, dochter van Bon Pervoe. Anna is overleden in Amsterdam (“ten huijze van Cornelis Kruijff inde Voet boog Straat” en werd op 11 maart 1759 op het Heiligewegs- en Leidsche Kerkhof aldaar begraven.
- Inschrijving ondertrouw (Puije) op 19 maart 1689: (“Gerrit Keijser Van A: Sijde grijnwerker Wedr ariaantie Ooster Laak inde ElantStraat & Anna Bon Van Utrecht oud 20 Jaarn woont als Voorn geassisrt Met haa Vadr Bon Pervoe (?)”.
Anna trouwde later op in december 1721 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam met Sijmen (Simon) Cornelis Kalis (Kales), afkomstig uit Assendelft. Simon is overleden in Amsterdam (“Oostenb”) en werd op 15 augustus 1758 op het St. Anthonis Kerkhof aldaar begraven.
- Inschrijving ondertrouw (Kerk) op 4 december 1721: “Sijmen Kalis van Assendelft wedr Lijsbet Schaank op Cattenburg & Johanna Bon van uytrecht wedue gerrit kijser woont als voorn”.
[33] Bij de inschrijving van zijn ondertrouw op 9 januari 1683 wordt aangetekend dat hij van beroep “Sijde grijnwercker” was.
[34] Uitgaande van de inschrijving in het ondertrouwregister. Gerrit werd op 19 december 1685 na belijdenis gedoopt (Doopsgezind). Getuigen: Zijn vrouw Ariaentie Oosterlake en Cornelis Pieters Oosterlake.
[35] Inschrijving in het begraafregister: “Gerrit keijser op de Baan Gragt bij de palmstradt laat 3 kindre na”.
[36] Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije) op 9 januari 1683: “gerrit keijser van A: Sijde grijnwercker out 24 Jaaren int noortsege boste (?) Ouders doot geassistr met aernout de Carijne Zijn Oom en ariaantie Oosterlaak Van Gouda out 25 Jaaren op d’ haerlemmerdijck ouders doot geassitr met haar moije (tante) Saertie Jans”.
[37] Inschrijving in het begraafregister van het Heiligewegs- en Leidsche Kerkhof: “Adriaentie Oosterlaak huijsvrouw van gerrit kijser inde Elantsstraedt inde metselaers gangh laat na 3 kinderen.”
[38] In deze uitzonderlijke situatie worden beide vrouwen van Obbe genoemd. Leden van de Doopsgezinde kerk werden gedoopt na het afleggen van openbare geloofsbelijdenis (volwassendoop). Er is geen gebooorteregister bewaard gebleven waaruit kan worden opgemaakt wie de moeder was van Pieter, de zoon van Obbe.
[39] In het ondertrouwregister wordt bij de inschrijving zijn eerste huwelijk (15 maart 1681) aangetekend dat hij van beroep “varentman” was. Bij de inschrijving van zijn tweede huwelijk (17 april 1683) aangetekend dat hij van beroep “Schuijte Vaerder” was.
[40] In het ondertrouwregister wordt bij de inschrijving zijn beide huwelijken aangetekend dat hij afkomstig was van Spijkeroog(h). Hiermee wordt gedoeld op Spiekeroog, één van de Duitse Waddeneilanden.
[41] Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije) op 15 maart 1681: “Obbe Janse Schollevanger van Spijkeroogh, Varentman, out 27 jaeren in de Loenijestraet (?), ouders door geassisrt met Dirk (?) Fredrix & Abigel Janss, van A: out 23 jaeren, als voorn., ouders door geassrt met Titie (?) Janss.”
[42] Inschrijving in het begraafregister: “abiegeltije Jans met haar kint”.
[43] Inschrijving in het ondertrouwregister (Puije) op 17 april 1683: “Obbe Jansz van Spijkeroog: Schuijte Vaerder Wedr Abigael Jans. op de N: Z: acgterburgwal & Magdaleentie Hansz Schradr van A: out 24 Jaare inde tuijnstraat geassistrt met haar Vadr hans Schrader.”
[44] Hans Schrader, van beroep opperman, afkomstig uit Eenbeek (België?), ging op 1 januari 1650 in Amsterdam in ondertrouw met Trijn Janss, weduwe van Gevert Gevers, afkomstig uit Harlingen.
Bronnenlijst
- Afbeelding: Ondertrouwregister Amsterdam (1565-1811). Inschrijving Jan van Wagensveld en Adriana Menso Backer: Handtekening Adriana Menso Backer. Amsterdam: Stadsarchief Amsterdam (stadsarchief.amsterdam.nl).
- Poorterboeken Amsterdam. (1584-1812). Archief van de Burgemeesters: Poorterboeken. Stadsarchief Amsterdam (stadsarchief.amsterdam.nl).
- Schouten, Petrus. (1781). Naamen en Woonplaatsen Van haar Ed. Gr. Achtb. De Heeren Regeerders der Stad Amstelredam Dezes Jaars 1781. Als mede van eenige bedienden der zelve. Amsterdam (t’ Amstelredam): P. Schouten (Petrus Schouten, Ordinaris Drukker van de Naamwyzer der Magistraats- en andere Persoonen, in de Kalverstraat (Gedigitaliseerd door Google Books in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek).
- Transcriptie Zeebrieven: Miriam Klaassen (website Texelse genealogie: http://home.hccnet.nl/mwk/zeebrieven.html)
- VOC Opvarenden. (1633-1794). Scheepssoldijboeken. De scheepssoldijboeken vormen de basis van de personeelsadministratie van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Per uitreis van elk schip worden daarin alle betaalde opvarenden vermeld, in totaal zo’n 655.000 personen in de periode 1700-1794. Nationaal Archief (vocopvarenden.nationaalarchief.nl).