Het Amerikaanse avontuur van Cornelis “Shorty” Wagensveld (1890-1919)

Inleiding

Cornelis kwam bij mij op de radar toen ik de archieven van Ellis Island doornam. Hij kwam uit Nederland en vestigde zich in Amerika. Op basis van die gegevens ben ik naar hem op zoek gegaan. Aanvankelijk leverde dat onderzoek vrij weinig op, afgezien van een bewijs van overlijden. Dit bewijs was gedateerd 1919. Oud was Cornelis dus duidelijk niet geworden en bij die conclusie heb ik het destijds gelaten.

Op basis van een aantal latere ontdekkingen heb het verhaal van deze avonturier uit de familie kunnen samenvoegen. Het levensverhaal van deze Wagensveld is namelijk voor een aanzienlijk deel bewaard gebleven. Dit niet vanuit memoires of iets dergelijks, maar vanwege het feit dat hij regelmatig het nieuws haalde.

Cornelis Wagensveld, alias “Shorty”, om wie dit verhaal draait, besloot in 1910 zijn horizon te verbreden en vertrok naar de Verenigde Staten van Amerika, het land van de onbegrensde mogelijkheden. In een redelijk kort tijdsbestek wist hij zijn “American dream” te verwezenlijken en op jonge leeftijd was hij al een succesvol zakenman te noemen. Maar ook zijn leven ging niet over rozen en hij overleed, geheel onverwacht, op 28-jarige leeftijd.

Henry Wagensveld
Kampen, April 2016

(Aangevuld: Kampen, Augustus 2019)

Note: Een beknopte versie van dit levensverhaal van Cornelis is in februari 2017 verschenen in nummer 1 van de 22ste jaargang van “Hoetwas” het kwartaalblad van de Historische Vereniging Leersum, de Heemkundige Stichting Amerongen en het Tabaksteeltmuseum.

1 Jeugd

Cornelis (Cornelius) (“Shorty”) Wagensveld (Wagensvelt) jr., werd op 19 juli 1890 om 10 uur in de ochtend geboren in Leersum (Wijk A No 169) (BS Gemeente Leersum, 1890). Hij was het zevende kind en de tweede zoon van Cornelis Wagensveld en Gerrigje Roseboom (Wagensveld H., 2015). Over zijn jeugd is verder niets bekend. Voor zover na is te gaan is hij opgegroeid in Leersum, waar hij in 1909 nog woonde.

NL-UtHUA_A125722_000013(Afbeelding 1)

1.1 Militaire dienst

We lezen voor het eerst weer iets over Cornelis toen op 11 augustus 1909 in Amerongen de loting plaatsvond voor de Nationale Militie (militaire dienstplicht) voor de lichting van 1910. Onder de lotelingen uit Leersum bevond zich ook Cornelis. Hij had lot nummer 19 en hij werd ingeloot voor actieve dienst. In het krantenbericht over de loting wordt vermeld dat er sprake zou zijn van een verzoek om vrijstelling op grond van broederdienst (Amerongsche Courant, 1909).

In het militieregister van Leersum wordt aangetekend dat Cornelis, behalve uit hoofde van broederdienst, ook verzocht om vrijstelling op grond van zijn lengte. Hij stelt te klein te zijn om in dienst te gaan. Het was dus niet uit de lucht gegrepen dat hij later de bijnaam “Shorty” toebedeeld kreeg. Zijn lengte vormde volgens de militieraad geen probleem en de broederdienst achtte men niet bewezen. Op 14 oktober 1909 werd Cornelis aangewezen voor actieve dienst (Militieregisters.nl, 2015).

Cornelis-Mil(Afbeelding 2)

De beoordelaars van de aanvraag hadden overigens wel gelijk voor wat betreft de broederdienst. De broer van Cornelis, Jan Wagensveld (1876-1954), is niet in actieve dienst geweest. In 1895 werd Jan ingeschreven voor de lichting van 1896. Hij werd echter uitgeloot voor actieve dienst (BS Gemeente Zwolle, 1906).

2 Naar Amerika

Van alle plannen die Cornelis had, was militaire dienst er in ieder geval niet één. Uit het militieregister van Leersum blijkt dat Cornelis niet is verschenen voor zijn inlijving in het leger. Het wordt nergens duidelijk of hij toch op enige grond ontheffing voor de dienstplicht kreeg. Als hij dat niet kreeg, zou desertie aanleiding kunnen zijn geweest voor het vertrek naar Amerika. Uiteraard kan Cornelis ook het avontuur hebben opgezocht. Dit blijft iets waar we enkel naar kunnen gissen. Wat dan ook de aanleiding was, op 18 februari 1911 vertrok Cornelis, vanuit de haven van Rotterdam, met de “SS Noordam”, naar de Verenigde Staten van Amerika. Op 1 maart dat jaar werd hij daar als immigrant ingeschreven in de registers van Ellis Island (New York) (Ellis Island Records, 1910). Hij gaf op dat hij 20 jaar oud was en van beroep farmer (agrariër). Als dichtstbijzijnde familie noemt hij zijn vader Cornelis Wagensveld in Leersum (Utrecht).

Cornelis geeft Kellogg (Jasper County, Iowa) op als eindbestemming van zijn reis. Hij zou daar verblijven bij zijn vriend Frank van Appeldoorn (p/a F.L. Rhodes). Uit de passagierslijst (ship manifest) blijkt dat Cornelis onder andere samen reisde met Cornelis van Appeldoorn (ook afkomstig uit Leersum), een broer van zijn vriend Frank. Naast hen was ook Hendrik Lagemaat aan boord van het schip. Ook hij kwam uit Leersum en ook hij had Kellogg als reisdoel. Hij zou daar echter verblijven bij Hendrik Jansen. Cornelis was dus niet de eerste en enige Leersummer die zijn weg naar Kellogg vond. Misschien was de reden voor hun vertrek naar de Verenigde Staten wel een gedeelde jongensdroom.

Het zou Frank van Appeldoorn kunnen zijn geweest die Cornelis op het idee bracht om naar de Verenigde Staten te vertrekken om zo onder dienstplicht uit te komen. Frank moest in 1907 in militaire dienst, maar hij kreeg tot 1911 verlof om in de Verenigde Staten te verblijven. Hij is echter nooit teruggekeerd om aan zijn verplichting te voldoen. In 1916 werd hij afgeschreven (Militieregisters.nl, 2015). Cornelis voerde meerdere gronden aan om onder de dienstplicht uit te komen, een onlogisch scenario is dit dus niet.

Vanaf het moment dat Cornelis zich in de Verenigde Staten vestigde noemt hij zichzelf “Wagensvelt” Wat hij in zijn eerste jaren in “The States” deed en waar hij woonde is niet bekend. De periode van zijn verblijf in Amerika valt precies tussen twee volkstellingen. Van zijn vrienden weten we dat Frank van Appeldoorn (1887-1919) in 1914 even in Nederland was om in Amsterdam te trouwen. Hij keerde daarna terug naar de Verenigde Staten. De reisgenoot van Cornelis, Cornelis (Case) van Appeldoorn (1883-1965), is altijd in Kellogg blijven wonen. De andere Leersumse reisgenoot, Hendrik Lagemaat, is later teruggekeerd naar Nederland en overleed in 1941 in Leersum. Deze wetenschap levert echter geen informatie over Cornelis op.

2.1 Falls City (NE)/ Hiawatha (KS)

In 1915 duikt Cornelis zo’n vierhonderd kilometer verderop op in Hiawatha (Brown County, Kansas). Daar weet hij verschillende keren de lokale kranten “The Hiawatha Daily World” en “The Brown County World” te halen. Hieronder een foto van het straatbeeld van Hiawatha, kort voordat Cornelis daar kwam. Waarschijnlijk voerde Cornelis alleen zijn bedrijf in Hiawatha, maar woonde hij er niet.

Hiawatha(Afbeelding 3)

In alle officiële documenten uit die periode wordt Falls City (Richardson County, Nebraska) namelijk als zijn woonplaats genoemd. Falls City ligt ongeveer twintig kilometer verwijderd van Hiawatha. Hieronder een panoramafoto die enkele jaren voor de komst van Cornelis naar Falls City is gemaakt. Vermoedelijk zal de “city” er in de tijd van Cornelis niet heel veel anders hebben uitgezien

(Afbeelding 4)

3 Cornelis hits the news

Hiawatha en Falls City zijn geen grote steden te noemen. Qua inwoneraantal zijn deze steden niet eens heel veel groter dan Leersum, het dorp op Utrechtse Heuvelrug, waar Cornelis vandaan kwam. Dat blijkt ook wel uit sommige “dorpse” nieuwsberichten in de plaatselijke (“The Hiawatha Daily World” en regionale (“The Brown County World”) krant.

3.1 “Arrested for auto speeding”

De eerste keer dat we Cornelis tegenkomen in de Amerikaanse kranten is op 1 oktober 1915. Cornelis werd op 24 september 1915 in Hiawatha, door Marshall Sam Hardy, gearresteerd wegens overtreding van de maximum snelheid op Ninth Street. Cornelis wilde zich eerst verzetten tegen de boete van $8 en de zaak voor te laten komen. Bij nader inzien besloot hij toch de boete te accepteren en deze te betalen. Wat de maximum snelheid was blijkt niet uit het artikel. Uit het artikel blijkt dat Cornelis toen manager was bij een azijnfabriek, waarvan niet duidelijk wordt waar deze was gevestigd (The Brown County World, 1915).

“ARRESTED FOR AUTO SPEEDING – Friday morning, C. Wagensvelt was arrested for exceeding the speed limit on Ninth street by Marshall Sam Hardy. Wagensvelt, who is a manager at the vinegar factory, decided at first to contest the arrest and put up bond for his appearance for trail in police court. Later he settled the matter by paying the $8 fine assessed against him.”

3.2 “But is wasn’t worth $8”

Cornelis was kennelijk een liefhebber van snelle auto’s, want het bleef niet bij één boete. Op 17 maart 1917 werd Cornelis opnieuw aangehouden vanwege een snelheidsovertreding. Wederom bedroeg de boete een bedrag van $8. In het nieuwsbericht wordt geschreven dat hij met zijn Ford aan het racen was tegen een Hupmobile. De verklaring die erbij werd gegeven was dat Cornelis de verdienste van de Hupmobile had willen testen (The Hiawatha Daily World, 1917).

“C. Wagensvelt was fined for speeding again Saturday. He tried out the merits of a Hupmobile by racing with it in his Ford. He paid $8 in fine and costs.”

Cornelis kwam zelf met een andere lezing. Hij vertelt dat hij zo hard reed om zicht te krijgen op de dames in de andere auto. Dat is hem wel gelukt, maar hij komt in zijn verklaring tot de conclusie dat hetgeen hij gezien had geen $8 waard was. De andere bestuurder gaf een valse naam op, verscheen niet bij de politie en wist daarmee een boete te ontlopen (The Brown County World, 1917).

“C. Wagensvelt: When the officers arrested me for speeding the other night I was trying to see who the girls were in the other car. I saw all right but it wasn’t worth $8. The other fellow got away. He gave a fictitious name and didn’t show up the next morning.”

3.3 Legal racing

Cornelis zocht overigens ook de gelegenheden op waar hij wel snel mocht rijden. Zo deed hij op woensdag 6 september 1916 mee aan de five mile autorace in Hiawatha. Er waren in totaal zes deelnemers, waarvan er twee tijdens de race afvielen. In het krantenartikel wordt geschreven dat Cornelis, woonachtig in Falls City, moedig zijn best heeft gedaan met zijn “home-made Ford Racer”. Hij werd vierde in de deze race (The Hiawatha Daily World, 1916).

PAGE 1-2: “H.D. Smith, of St. Joseph, MO; Willis Young, of Concordia; Jack Niedecken, of Rulo, Nebrr.; O.C. Fuller of Troy; G.M. Breed, of Salina, and C. Wagensvelt, of Falls City, entered the 5-mile auto race. Fuller dropped out before the end of the first heat. Young could not finish the second heat because of the accident to his car. Breed, of Salina, rolled away from them all. Smith finished second. Niedecken third, and Wagenvelt last. Wagensvelt drove a Ford. The crowd had lots of fun watching him negotiate the track fighting with the car just ahead for the chance to pass. The time for the heats was 7:04½ and 6:52.”

PAGE 4: “Entrants for the 10-mile automobile dash were the same as fo the 5-mile automobile race. Breed, of Salina, drove a Hudson super-six car, and took first in this event as he had in the 5-mile auto race. This brought Breed’s earnings to $125 for the day. Smith finished second, Niedecken third, Wagensvelt fourth, and Young fifth. The time for the ten miles was 13:51¾.”

PAGE 5: “Wagensvelt, who drove a home-made Ford racer, in competition with the faster cars, Wednesday, put up a plucky race. His car stayed close to the rest of them. Wenegsvelt took a lot more chances than the others, his machine was higher, had smaler tires and could not hold the road as well as the other cars.”

Ook op 6 september 1917 reed hij wederom mee in een wedstrijd. Hij werd toen tweede bij het auto-onderdeel van de “Brown County Five Mile Dash” (The Brown County World, 1917).

“The Brown County Five Mile Dash (…) Auto Race, Five Mile Dash – First. Wolfley Auto Co.’s Mitchell Chassis, driven by Walter Harner; second C. Wagensvelt. Time 8:58 Referee, Walter Isaacson. Starter, Roy Jacques. Clerk, Roy Sweetland.”

Deze laatste vermelding werd komt ook terug in “The Kansas Democrat” (The Kansas Democrat, 1916).

“(…) The automobile race between Wolfley’s Mitchell chassis, driven by Walter Haner, and “Shorty” Wagensfelt in his well known white car created more than passing interest. The Mitchell won with ease. The five miles was made in 8:58.”

3.4 “Insisted his car had a motor”

In “The Brown County World” van 18 mei 1917 staat een bericht met de titel “Insisted his car had a motor”. Vrij vertaald gaat het verhaal als volgt: Nog beter dan de filmkomedies (daar zal mee worden gedoeld op de films die Cornelis vertoonde) was het gezicht van twee jongens uit Hiawatha die op 16 mei bezig waren om de auto van Shorty Wagensvelt (dit is de eerste keer dat hij zo wordt genoemd) de heuvel op te duwen tussen 5th en 6th op Oregonstreet. Waarschijnlijk waren de jongens van plan om te gaan joyriden. Een van de jongens draaide aan een wiel, de andere duwde de wagen. Omdat de motor niet aan stond, blokkeerde de auto en kregen ze deze nauwelijks vooruit. Cornelis had er kennelijk lucht van gekregen en ging kijken wat er gaande was. Het enige wat hij de jongens vroeg was: “Don’t you know that car has a motor?”. Hij slingerde de wagen aan, startte de motor en tufte weg (The Brown County World, 1917).

“INSISTED HIS CAR HAD MOTOR – Something better than the film comedies was the sight of two Hiawatha young men trying to push Shorty Wagensvelt’s auto up the hill between Fifth and Sixth on Oregon Wednesday night. The boys had the car out and it balked on them. One had hold of a wheel and turned it while the other pushed. The car would go forward a few feet then slide back. Shorty appeared on the scene with the remark: “Don’t you know that car has a motor?” He gave the cranck a turn, started the car and went rambling away.”

3.5 Two last short pieces of news

In de “The Hiawatha Daily World” van 2 juni 1917 werd een bericht in de krant geplaatst over “Shorty Wagensvelt” die met zijn Ford Runabout van Hiawatha naar Falls City (en terug) is gereden (een rit van ongeveer twintig kilometer). Hij stelt dat de modderige weg wel zo’n beetje de slechtste was die hij ooit heeft bereden (The Hiawatha Daily World, 1917).

“Shorty Wagensvelt drove his Ford runabout to Falls City and back thru the mud Friday. He says that on the way home he got up against the worst roads he ever tackled.”

Een paar weken later, op 20 juni 1917, was “Shorty Wagensvelt” weer in Hiawatha. Hij kwam daar toen aan in een “big six cilinder racer”. Dat was blijkbaar een opvallende verschijning. De auto behoorde toe aan Gist, “the Falls City Vinegar man”, voor wie Cornelis zou gaan werken (The Brown County World, 1917).

“Shorty Wagensvelt was down from Falls City driving a big six cylinder racer. Shorty will work for Gist, the Falls City vinegar man, who owns the big car.”

4 The Royal Theatre

Blijkbaar verdiende Cornelis goed aan zijn eerste banen in Amerika. Wat we daar van weten is dat hij het najaar van 1915 als manager werkte voor “the Gist Vinegar factory” in Falls City. In een nieuwsbericht in de “The Kansas Democrat” wordt op 31 augustus 1916 bekend gemaakt dat “C. Wagensvelt” vertrokken is naar Hiawatha, maar dat hij weer in dezelfde functie bij Gist zal terugkeren (The Kansas Democrat, 1916).

Of hij nog bij Gist terug is gekeerd is weten we niet. In de krant “The Hiawatha Daily World” van 9 december 1916 wordt namelijk bekend gemaakt dat hij, op de voorgaande zaterdagochtend, “The Royal Theatre” kocht van B. (Burrows) S. Foster. In het nieuwsbericht wordt aangegeven dat er elke week voorstellingen zullen zijn van de producenten Metro, Mutual en Bluebird. De serie “Liberty” blijft draaien op de woensdagavond. Op de andere avond draaien films van Universal (The Hiawatha Daily World, 1916).

“Saturday morning C. Wagensvelt purchased the Royal theatre from B. S. Foster. Mr. Wagensvelt takes charge Monday morning. He will run the same program which Manager Foster has been using. Each week the theatre will have features from the Metro, Mutual and Blue Bird companies, the serial, Liberty, continues Wednesday evening as usual and on the other evening Universal pictures will be run.”

Cornelis plaatste zelf een advertentie met een gelijke strekking (The Hiawatha Daily World, 1916).

Hiawatha_Daily_World_Sat__Dec_9__1916_(Afbeelding 5)

“Announcement (-) I desire to announce to the people of this community that I have purchased the Royal Theatre from Mr. B. S. Foster. As has been the reputation of this amusement house in the past, we will continue to show only the best, clean pictures to be obtained. Our service will include each week pictures from the Universal Film Co., Mutual, Metro and Blue Bird feature plays and installment of the famous serial, “LIBERTY”. We solicit your patronage on the promise that you can always come here for a good show and that you will not be disappointed. C. Wagensvelt.”

Cornelis moest wel zelf zijn reclame maken voor zijn filmtheater (“playhouse”) “The Royal Theatre” en in december dat jaar gebruikte hij zijn auto daarvoor. Hij had deze hiervoor speciaal opgetuigd en reed ermee rond door de stad (The Hiawatha Daily World, 1916).

“Col. Wagensvelt, of the Theatre Royal, decorates his Ford and drives it over town to advertise his playhouse.”

5 The Victoria Theatre

“The Royal Theatre” was gevestigd in “the Foster building” op Oregon Street. Cornelis had blijkbaar niet als doel om dit filmtheater verder te exploiteren, want op 17 maart 1917 sloot hij de deuren.

“Closed – Saturday night’s show closed the Theatre Royal. Watch for the opening an announcement of our new theatre, the VICTORIA in the Shannon Building.”

Misschien was het Cornelis in de koop ook wel enkel om de clientèle te doen. Hij maakt namelijk een paar dagen na de sluiting van “The Royal Theatre” bekend dat hij op 27 maart een nieuw filmtheater zal openen. De naam van dit nieuwe filmtheater is “The Victoria Theatre” en het is eveneens gevestigd op Oregon Street, maar dan in “the Shannon building” (The Brown County World, 1917).

“Victoria Theatre will open Tuesday, march 27 with Mary Pickford in “A Poor Little Rich Girl”.”

Door vertraging in de verbouwing moest de opening nog worden uitgesteld, zo laat Cornelis een week later weten (The Brown County World, 1917).

“Victoria Theatre (-) As the workman were delayed and the building not ready the Opening Has Been Postponed Watch for announcement of the opening night.”

Lang duurde het oponthoud overigens niet, want op 31 maart werd in de krant “The Brown Couny World”, door middel van een grote advertentie, bekend gemaakt dat de opening “The Victoria Theatre” zal plaatsvinden op 3 april 1917 (The Brown County World, 1917).

Hiawatha_Daily_World_Sat__Mar_31__1917_(Afbeelding 6)

“The Victoria Theatre Positively will open in all its glory and beauty with one of Mary Pickford’s latest productions, entitled The Poor Little Rich Girl Tuesday, April 3. The doors of the theatre will be opened for free matinee at 2:30 p. m. to all the ladies, and at 7 p. m. the doors of the theatre will be opened again for the evening show and for 30 minutes there will be music by the orchestra. Following this the beautiful Mary Pickford picture will be shown. This picture consists of 6 reels, showing you one of the greatest successes that has been in any city this season. This is a new picture having been released less than 30 days, therefor it has never been seen in this part of the country. The price will be only 5 and 15 cents. We also wish to say that the Victoria Theatre will be opened for free inspection by all our friends who care to come and see the new theatre on next Monday evening at 7 p. m. sharp, remaining open all the evening. Absolutely free to all. Hoping to see you all at our theatre on the above nights, and last but not least, on the opening night, next Tuesday, April 3, promptly at 7 p. m. sharp. Remember the price is only 5 and 15 cents. Yours for business with the better pictures. The Victoria Theatre.”

Uit een krantenartikel van 2 april blijkt dat Cornelis zo’n $5,000 investeerde in zijn nieuw filmtheater. Hij heeft zelf zeker vertrouwen in het succes. Dat onderstreept hij met het Hollandse gezegde dat wanneer je rechteroor kriebelt er goed over je wordt gesproken (The Hiawatha Daily World, 1917).

“OPENING OF FINE NEW PLAY HOUSE – One of the classiest movie houses in the state will open in Hiawatha Tuesday afternoon with a matinee for ladies. The picture that will be shown at the opening performance is Mary Pickford in “The Poor Little Rich Girl.” Hiawatha people are going to be delightfully surpised when they attend the new Victoria Theater, and it is a safe bet that if C. Wagensvelt believes that old saying about the right ear burning when people say nice things, his right ear will burn good and hard. Mr. Wagensvelt is expending about $5,000 in making the Victoria the last word in the movie business. The front is beautifully designed with plaster of Paris and will be brilliantly lighted. 500 fine opera chairs have been installed and the interior decorations are elaborate and beautiful. A ten-piece orchestra will be used Tuesday evening if the number of musicians can be secured. “I have two power 6B machines,” said Mr. Wagensvelt,” and I believe that the Victoria will compare with the best in the larger cities of the west. If the people show the appreciation that the Victoria will deserve, I expect to buy a $2,000 orchestra piano in the future. I want the people if Hiawatha to come and see the beautiful show house I have made for their pleasure. I know they will like it. I want the ladies to be guests of the Victoria on Tuesday afternoon.” At the opening performances patrons of the Victoria will be confronted with flowers in baskets on all sides. That is going tob e a regular thing. On the walls are several flower repositories. The Victoria is as near fire-proof as was possible to make it and every precaution for safety is shown the patrons.”

Dat zijn vertrouwen niet ongegrond was, blijkt uit een bericht van 6 april waarin wordt geschreven dat de opening van “The Victoria Theatre” een groot succes was. In totaal trok “The Victoria Theatre” op de openingsdag zo’n tweeduizend bezoekers. Alle drie de shows waren uitverkocht (The Brown County World, 1917).

“VICTORIA OPENING A GRAND SUCCESS – The Victoria opening, Tuesday afternoon and evening, was a charming success. Upwards of 2,000 persons saw the picture, “A Poor Little Rich Girl.” In the afternoon the Victoria was crowded with ladies who were guest of the new playhouse. They came in great numbers, dressed in their new spring suits and fashionable headgear, just like they were attending an afternoon social event. Every seat was taken at the afternoon show. Pot’ed plants and cut flowers were displayed and numerous were the compliments that were passed upon the new Victoria and the management. In the evening at 7 o’clock when the doors were opened people thronged into the new playhouse. Scores called for tickets and they were told that they would have to wait for the second show. At 9 o’clock 300 people were standing on the sidewalk and in the street in front of the Victoria. Every seat was taken for the second show. The management is greatly pleased with the opening, and that feeling appears to be mutual with the picture show fans.”

Het is overigens wel goed om hierbij aan te tekenen dat het hier gaat om stomme zwart-wit films. Deze werden telkens kort werd onderbroken met tekstsheets voor de verhaallijn en werden meestal muzikaal begeleid door orkestmuziek (al dan niet ter plaatse).

Hieronder nog een mooi voorbeeld van een advertentie die Cornelis in het plaatselijke dagblad plaatste voor een film die draaide in zijn filmtheater.

Hiawatha_Daily_World_Tue__Apr_10__1917_(Afbeelding 7)

In de lokale kranten zijn nog enkele vermeldingen met betrekking tot “The Victoria Theatre” terug te vinden. In de krant “The Brown County World” van 3 april wordt bekend gemaakt dat Cornelis een partnerschap is aangegaan met E. (Eugene) A. van Doran (de plaatselijke fotograaf (United States Federal Census, 1920)). Mogelijk zocht Cornelis een investeerder in zijn nieuwe onderneming. Van Doran werd voor de helft eigenaar van “The Victoria Theatre” en nam ook de dagelijkse leiding op zich (The Brown County World, 1917).

“VAN DORAN BUYS AN INTEREST IN VICTORIA – E.A. VanDoran has bought a half interest in the new Victoria theatre and will be manager of the same. Mr. VanDoran has been in business in Hiawatha for 14 years and is a man of good business standing and ability. “The Victoria is one of the finest movie houses in the state.“ said mr. VanDoran, “and I believe that the people of Hiawatha are going to show their appreciation of this extraordinary show house by giving it their support. Only the best pictures will be shown.” Strangers in Hiawatha have commented upon the genuine beauty and artistic design of the new Victoria, and everyone says it surpasses many of the movie houses in the larger cities. The Victoria opened Tuesday afternoon with free matinee for the ladies in the presentation of “The Poor Little Rich Girl,” in which Mary Pickford is the star. Flowers were profusely used and the opening was a beautiful and attractive affair.”

In “The Kansas Democrat” staat een artikel met gelijke strekking (The Kansas Democrat, 1917).

“New Theatre Victoria. During the past two months a decided transformation has been going on in the Shannon building in the 500 block and Tuesday was the date for the opening of the new Victoria theatre, for a matinee for the ladies in the afternoon. The opening performance featured Mary Pickford in “A Poor Little Rich Girl.” C. Wagensvelt leased the building from Dr. Shannon and now since moving in has sold a half interest to E.A. VanDoran, who will be manager of the same. Mr. VanDoran has lived in Hiawatha 14 years and is one of its prominent business men. He is an exceptionally good violinist and with his daughter, Miss Helen at the piano their music will be greatly appreciated by the Hiawatha people. A ten-piece orchestra gave the music for the opening performance. A considerable sum of money has been expended to make this one of the most up-to-the-minute movie houses to be found anywhere. They have installed two new power 6B machines run by electricity and the speed very  easily regulated by the use of small levers. A fine new $2,000 orchestra piano will probably be purchased within the near future. And everything for the comfort, convenience and pleasure of their patrons will be done. One of the noticeable features were the many baskets of beautiful flowers on all sides blending a very pretty touch to the general effectiveness of the house.”

Bij een nieuw adres hoorde ook een nieuwe telefoonaansluiting en een ander telefoonnummer. Dit werd bekend gemaakt in “The Hiawatha Daily World” van 27 april 1917: “Black 322 .. Victoria Theatre .. Oregon St.” (The Hiawatha Daily World, 1917).

“New North East Telephone Subscribers (Installed since directory was issued. Please cut out and paste in directory (…) Black 322 .. Victoria Theatre ..Oregon St.”.”

Op 30 mei 1917 wordt nog bekend gemaakt dat in “The Victoria theatre” een nieuwe operator is aangesteld in de persoon van J.W. Admire (The Brown County World, 1917).

“J.W. Admire is the new operator at the Victoria theatre and the management guarantees good plain pictures hereafter.”

5.1 “Victoria Theater sold te E.A. van Doran”

Wat Cornelis heeft doen besluiten te stoppen met zijn activiteiten binnen het “The Victoria Theatre” is niet duidelijk, maar op 6 juli staat het volgende bericht in de krant: “Victoria Theater sold to E.A. Van Doran”. In het artikel wordt bekend gemaakt dat E.A. van Doran vanaf die zaterdagavond de scepter zwaait in het theater. Cornelius Wagensvelt draait vrijdagavond (de dag van publicatie) zijn laatste film, de comedy “Tillie Wakes Up” (The Brown County World, 1917).

“VICTORIA THEATER SOLD TO E. A. VAN DORAN: The Victoria Theater has been sold to E.A. Van Doran, who takes charge Saturday night. Cornelius Wagensvelt gives his last show tonight, a hilarious exhibition of clean comedy, “Tillie Wakes Up.”

Een artikel met gelijke strekking staat in “The Kansas Democrat” (The Kansas Democrat, 1917).

“Victoria Changed Hands. E.A.VanDoran is the new owner of the Victoria theatre, Cornelius Wagensvelt having sold out to Mr. VanDoran. Mr. VanDoran made a trip to Kansas City, Monday, and contracted for some high class pictures.”

De verkoop aan VanDoran is opmerkelijk, want op 14 mei dat jaar werd nog bericht dat VanDoran zijn belang in “The Victoria Theatre” opgaf en daarmee niet langer manager ervan was. Hij bleef wel aan als muzikant in het orkest (The Hiawatha Daily World, 1917).

“E.A. VanDoran has disposed of his interest in the Victoria theatre and is no longer manager, altho he plays in the orchestra.”

Ruim een half jaar nadat Van Doran “The Victoria Theatre” kocht, kocht hij in februari 1918 ook de concurrent, het “Sixth Street Theater”, op. Dit om het vervolgens te sluiten en alleen nog voor gelegenheden te gebruiken. Daarmee creëerde hij een monopolypositie voor “The Victoria Theatre”. In het artikel wordt aangegeven dat Hiawatha te klein is voor twee filmhuizen (The Brown County World, 1918).

“E.A. Van DORAN BUYS SIXTH STREET THEATRE – Wednesday E.A. van Doran, proprietor of the Victoria theatre, bought the Sixth Street theatre from Roy Sweetland. Mr. Van Doran will conduct both show houses. For the greater part the Victoria will only be used. The Sixth Street will only be utilized on special occasions and for overflow crowds. Unless otherwise announced the Sixth Street will remain dark and the Victoria will care for all the movie fans. This makes a splendid arrangement. Hiawatha is only a one picture show town. Two is too many.”

Misschien kon Cornelis om financiële reden het hoofd niet bieden aan de concurrentie, iets wat Van Doran blijkbaar dus wel kon, en is dat de reden van verkoop geweest.

6 World War I

Buiten Hiawatha speelde zich op het wereldtoneel de Eerste Wereldoorlog af. Ook de Verenigde Staten raakten in 1917 hierin betrokken. Op 6 april 1917 werd Cornelis, woonachtig in Falls City, ingeschreven voor dienst in het Amerikaanse leger. Op het formulier geeft hij aan dat zijn geboorteplaats Amsterdam is. Dat zal voor de gemiddelde Amerikaan meer herkenbaar hebben geklonken dan Leersum.

Uitgaande van zijn signalement was hij klein (short) van stuk en had hij een gezet (stout) postuur. Hij had grijze ogen en bruin haar. Cornelis geeft aan dat hij zelfstandig ondernemer is en eigenaar van een “moving picture show” (filmtheater) in Hiawatha (Kansas (Ks)). Tot slot verklaarde Cornelis dat hij eerder in Nederland in militaire dienst is geweest. Naar eigen zeggen volgde hij daar de militaire rijopleiding.

Uit het formulier blijkt dat Cornelis al de eerste stap naar het Amerikaans staatsburgerschap heeft gezet door een declaration of intention te ondertekenen. Dat zal ook de reden zijn geweest waarom hij werd ingeschreven voor dienst in het Amerikaanse leger (US World War I Draft Registration Cards, 1917-1918).

DraftI

DraftI - kopie(Afbeelding 8/9)

6.1 “C. Wagensvelt, of the Victoria theater is a Hollander”

Wat de aanleiding was voor het bericht dat op 27 april 1917 geplaatst werd in “The Brown County World” is niet duidelijk. Wellicht had het iets te maken met zijn inschrijving voor de dienstplicht. De strekking van het bericht is dat C. Wagensvelt van “The Victoria Theatre” een Hollander is. Ook zijn zakenpartner, E.A. VanDoran, heeft Nederlandse roots. Bij Cornelis wordt specifiek aangetekend dat hij omstreeks drie jaar voor de dagtekening van het schrijven uit Nederland vertrok (The Brown County World, 1917).

“C. Wagensvelt, of the Victoria theater is a Hollander. He came from Holland about three years ago. E.A. VanDoran, Mr. Wagensvelt’s partner, is also of Dutch descent.”

6.2 “Served five years in Holland Army”

Dat Cornelis een rijke fantasie had wordt duidelijk in het volgende verhaal dat hij vertelde aan een reporter van “The Brown County World” en wat op 25 mei 1917 werd gepubliceerd onder de titel: “Served five years in Holland army”. C. Wagensveld, eigenaar van “The Victoria Theatre”, vertelt in dit artikel over zijn diensttijd in het Nederlandse leger, waarin hij vijf jaar heeft gediend. Naar zijn zeggen zouden Nederlandse jongens al vanaf hun 14e dienstplichtig zijn en dan twee jaar onder de wapenen moeten. Daarnaast zouden ze vervolgens ieder jaar een maand op herhaling moeten en thuis twee keer per week drill oefeningen moeten doen. Hij vertelt verder dat het leger toen nog uit 250.000 manschappen bestond, maar dat het nu groter is geworden vanwege de oorlog in Europa. Cornelis vertelt tot slot dat hij, voordat hij naar Hiawatha vertrok, in Nederland nog is begonnen is aan een training bij de luchtmacht. Hij had letterlijk invulling willen geven aan de uitdrukking “the flying Dutchman” (The Brown County World 1917).

“SERVED FIVE YEARS IN HOLLAND ARMY – C. Wagensvelt, proprietor of the Victoria theatre, was in the Holland army five years. In Holland the boys go into the army when they are 14 years old and are required to serve two years. They are mobilized for a month each year and at home must drill two times a week. When “Shorty” was in the Holland army it was composed of 250,000 men. Since the European war has been on the army has been enlarged. Shorty started to train for the aviation corps before he left for Hiawatha. He wanted to give a literal interpretation of “the flying Dutchman.””

6.3 “Company A, 340th Machine Gun Battalion, 89th Division”

Cornelis werd in april 1918 opgeroepen voor actieve militaire dienst in het Amerikaanse leger. Hij heeft in Nederland wel de dienstplicht weten te ontlopen, maar was nu alsnog de spreekwoordelijke “sigaar”. Het zure aan de situatie was dat hij eigenlijk niet in dienst hoefde, maar dat hij als invaller werd opgeroepen vanwege ziekte van één van de andere dienstplichtigen die wel aangewezen was tot actieve dienst.

“Shorty Wagensvelt”, hij wordt genoemd als voormalig manager van “the Victoria in Hiawatha”, had inmiddels, zo’n honderd kilometer van Falls City vandaan, een garage in Faucett (Buchanan County, Missouri). Cornelis ontving het nieuws dat hij moest opdraven voor actieve dienst slechts enkele uren voor vertrek. Hij had enkel nog tijd om zijn garage te sluiten. Exact hetzelfde artikel werd gepubliceerd in “The Brown County World” (The Hiawatha Daily World, 1918) en (The Brown County World, 1918).

“Cornelius Wagensveldt, former manager of the Victoria in Hiawatha, has gone to Camp Funston with Falls City drafted men. “Shorty” was running a garage at Faucett, Mo. He was called to substitute for a drafted man who was ill. “Shorty” only had a few hours notice. He locked the garage and will later dispose it.”

Cornelis werd ondergebracht in Camp Funston (Fort Riley, Manhattan, Geary County, Kansas) en hij werd toegevoegd aan “Company A” van het “340th Machine Gun Battalion”. Dit legeronderdeel werd in september 1917 samengesteld in Camp Funston als onderdeel van de 89th Division. Omdat de Verenigde Staten vanaf 1917 ook betrokken waren in de Eerste Wereldoorlog, stuurden ook zij manschappen, een speciaal daarvoor opgeroepen troepenmacht, naar het front in Frankrijk. Dit was ook het lot van Cornelis.

6.4 To Europe with the American Expeditionary Forces (AEF)

Er is een boek geschreven over de geschiedenis van het “340th Machine Gun Battalion” (verder te noemen “340th”). Hun ontstaansgeschiedenis, als ook hun verrichtingen in Europa, zijn hierin tot in detail beschreven. Hierna volgt een korte samenvatting van deze geschiedenis. Cornelis wordt in het boek enkel in de toegevoegde lijst van manschappen bij naam genoemd (United States Army/ Missouri Digital Heritage, 1919/ 2012).

Op 24 mei 1918 vertrok het “340th” uit Camp Funston op weg naar Frankrijk. Er werd een tussenstop gemaakt in Camp Mills op Long Island (New York). Vrijwel alle mannen maakten van de gelegenheid gebruik om de stad New York in te gaan (“New York leave”). Op 4 juni 1918 vertrok het “340th” met het schip “Khyber” naar Europa. Elf dagen later kwamen zij aan in de haven van Liverpool. Daar vandaan werd de reis per trein voortgezet. Ze reisden via Winchester verder naar Southampton. Met het schip “W.N. Miller” staken zij het kanaal over en bereikten Le Havre (Seine-Maritime) op 21 juni 1917. Na aankomst werden de troepen per trein vervoerd naar St. Blin (Haute-Marne), de eindbestemming van het “340th”.

Na enige training vertrok het “340th” op 6 augustus naar Toul (Meurthe-et-Moselle). Daar vandaan werd de reis voortgezet naar Cornieville (Meuse) en uiteindelijk naar Andilly (Meurthe-et-Moselle). Vanuit Andilly vertrokken de troepen op 11 september naar de bossen bij Flirey (Meurthe-et-Moselle), na hiervoor op 10 september de marsorders te hebben ontvangen. Daar kregen zij hun vuurdoop, zij werden namelijk ingezet voor het St. Mihiel offensief (12-16 september 1918) (Historical Division – Dept of the Army, 1948).

Na het St-Mihiel offensief legerde het “340th” zich tot begin oktober in de omgeving van Bouillonville (Meurthe-et-Moselle). Daarna verplaatsen zij zich via Thiaucourt (Meurthe-et-Moselle) naar Epionville (Meuse). Kort daarna werden zij ingezet in het Maas-Argonne offensief (21 september – 11 november 1918) (US Government Printing Office, 1931). Het Maas-Argonne offensief was het laatste grote offensief dat door de Amerikanen werd ingezet en wat eindige in de wapenstilstand op 11 november dat jaar, het einde van de Eerste Wereldoorlog. Het “340th” werd actief ingezet in dit offensief in de omgeving van Beaufort (-en Argonne) (Meuse), waar zij zich na de strijd legerden.

Op 24 november 1918 vertrok het “340th” vanuit Beaufort (-en Argonne) (Meuse), naar Erdorf (Rheinland-Pfalz, Duitsland) als onderdeel van de bezettende troepenmacht. Na nog vijf maanden in Duitsland gelegerd te zijn geweest vertrok het “340th” op 9 mei 1919 uit Erdorf voor de terugreis naar de Verenigde Staten. Via Brest (Bretagne) keerden de manschappen met het schip “U.S.S. Leviathan” terug naar de Verenigde Staten. Daar meerden zij op 27 mei aan in Hoboken (New Jersey). Een krap jaar na vertrek keerden de mannen van het “340th” terug in Camp Funston, waar zij werden gedemobiliseerd. De oorlog was over en de manschappen hoefden dus niet langer in dienst te blijven.

Cornelis keerde op 7 juni 1919 terug naar Falls City. Zijn terugkeer was blijkbaar een nieuwsbericht waard. Cornelis ging naar Falls City om zijn vrienden ontmoeten na zijn avonturen in Europa. Dit alvorens hij zijn reis voort zou zetten naar Missouri, zijn (nieuwe) werkterrein (The Hiawatha Daily World, 1919). Hij, maar ook zijn stadsgenoten en vrienden, zullen niet hebben gedacht dat dit hun laatste ontmoeting zou zijn.

“Cornelius Wagensvelt of the 340th Machine Gun Battalion, 89th Division, arrived in the city to greet old friends before going to his place of business in Missouri, having received his honorable discharge from army duties. – Falls City Journal. “Shorty.” as he was called, has a lot of friends here, who will be glad to know of his safe return to the States.”

7 “Wagensvelt won and yet lost”

Tien dagen later eindige het leven van Cornelis op abrupte wijze. Hij overleed op 17 juni 1919 in St. Joseph (“Ensworth Hosp(ita)l.”) (Buchanan County, Missouri). In “The St. Joseph Observer” werd een artikel geplaatst onder de titel “Wagensvelt won and yet lost”. In het artikel wordt geschreven dat Cornelius een jaar aan het front in Frankrijk ongedeerd bleef, maar dat hij nu tijdens een operatie, als gevolg van een ontstoken blinde darm, is overleden (Missouri Death Certificates, 1919).

Shorty death(Afbeelding 10)

Aanvullend wordt geschreven dat Cornelis na terugkeer uit Frankrijk in dienst is getreden bij L. (Lester) O. Isaacson op diens farm (boerderij) in Faucett (Missouri) (The St. Joseph Observer, 1919).

“WAGENSVELT WON AND YET LOST: Over a year in the front of the battle line in France did no harm to Cornelius Wagensvelt, a soldier who on his return was employed by L.O. Isaacson on his farm near Faucett. A few moments in a St. Joseph hospital Monday terminated his career when he went under in an operation for appendicitis. The soldier’s people live in Holland. The remains were buried at Faucett Wednesday.”

Een artikel met een soortgelijke strekking werd geplaatst in de St. Joseph Gazette (The St. Joseph Gazette, 1919).

“WAGENSVELT – Cornelius Wagensvelt, 27 years old, who served twelve months with the army in France, much of the time in the front line trenches, died at 8 oclock yesterday morning in a hospital, after an operation for appendicitis. Wagensvelt had no relatives here. His father and other relatives are in Holland. The soldier had been employed by L.O. Isaacson in Faucett, Mo., as a mechanic. The body was taken to Mierhoffer undertaking rooms and the funeral will be held in Faucett. Burial will be in the cementary there and relatives in Holland notified.”

Uit zijn overlijdensakte blijkt dat Cornelis in de garage van Isaacson als auto mechanic (automonteur) werkzaam was. Isaacson was ook degene die aangifte deed van het overlijden van Cornelis. Cornelis werd een dag na zijn overlijden begraven op de Baptist Church Cemetery in Faucett (Buchanan County, Missouri).

In een overlijdensbericht dat, kort na zijn overlijden, in de kranten van Brown County verscheen, staan nog enkele interessante details over Cornelis. Het artikel is in de eerste plaats veel uitgebreider dan het artikel in de St. Joseph Observer. De reden dat Cornelis in Faucett was, was omdat hij een kijkje ging nemen bij zijn garage die hij in de haast achter had gelaten toen hij werd opgeroepen voor actieve dienst. In het artikel wordt ook geschreven over zijn diensttijd aan het front. Dat hij daadwerkelijk midden in de oorlog stond, blijkt uit het feit dat hij gasaanvallen heeft meegemaakt en ook gewond is geraakt. Uit het artikel blijkt ook dat Cornelis inmiddels gezien moest worden als een echte Amerikaan. Hij had de procedure voor de naturalisatie al opgestart. Ook wordt hij geprezen om zijn dappere houding als militair.

Tot slot blijkt uit het artikel dat Cornelis zijn familie in Nederland nog niet was vergeten. Hij had, toen hij in Europa was, zijn familie in Nederland willen bezoeken. Dit werd hem echter niet gegund door de legerleiding. Wel heeft één van zijn zusters hem nog opgezocht aan het front (The Brown County World, 1919).

“Wagenfelt. – T.J. Gist received a message Tuesday stating the death of Cornelius Wagenfelt in St. Joseph following an operation for acute appendicitis. “Shorty” as he was familiarly know, by his Falls City friends, was in this city just one week ago, coming here from Camp Funston where he received his honorable discharge from duties as a soldier of the 340th Machine Gun Battalion, 89th Division. He had gone to Fawcett, Mo., to look after his garage business he had left hurriedly when called to this city by the draft board to substitute from some one on the list who was sick. He went thru all the horrors of war, was gassed and wounded in the fight for liberty against Germany and then returned home only to be allowed such a short lease on life. He was taken ill in Fawcett and was hurried to St. Joseph for an operation, which resulted fatally. Cornelius Wagenfelt was born in Holland but had taken out naturalization papers and was an American and made splendid soldier. While over there he thot he would get to go to his home but was denied that privilege. His sister, however, came to the lines and had a visit with him. – Falls City Journal.”

7.1 Toch nog een grafsteen

Of het te kostbaar was, of dat er een andere reden aan ten grondslag lag, weet ik niet, maar Cornelis kreeg geen eigen grafsteen. Daar kwam, bijna twintig jaar na zijn overlijden, toch nog verandering in. Omdat Cornelis militair veteraan was, had hij recht op een, door de overheid gefinancierde, grafsteen. Op het aanvraagformulier wordt aangetekend dat Cornelis op 26 april 1918 in dienst ging en dat hij op 2 juni 1919, twee weken voor zijn overlijden, weer uit dienst ging. Verder wordt op het aanvraagformulier nog aangegeven dat Cornelis de rang had van “Wagoner” (chauffeur) bij “Company A” van het “340 Mach. Gun. Bn”. Janes verzoekt tot slot om de steen bij hem af te leveren: “Mr. David P. Janes, Interstate Commerce Commission, Bureau of Motor Carriers, Jefferson City, Missouri” (Headstone Applications, 1937).

U.S., Headstone Applications for Military Veterans, 1925-1963 for Cornelius Wagensvelt(Afbeelding 11)

Gelet op specifieke details op het formulier moet de aanvrager (David P. Janes, een plaatselijke ambtenaar (secretaris)) goed geïnformeerd zijn geweest. Wanneer we in de lijst van manschappen van het “340th” kijken, dan vinden we daarvoor een verklaring. Onder de officieren wordt namelijk genoemd: Captain David P. Janes (1893-1940) uit Paris (Monroe County), Missouri (United States Army/ Missouri Digital Heritage, 1919/ 2012).

Janes zal Cornelis hebben gekend uit zijn diensttijd en misschien destijds wel met hem opgetrokken hebben. Hij moet er nu op één of andere manier achter zijn gekomen dat Cornelis nooit een steen op zijn graf heeft gekregen. Hij heeft er op deze manier zorg voor gedragen dat dit alsnog gebeurde. Het blijft opmerkelijk dat het zo lang duurde voordat het werd ontdekt, maar ook dat het toen alsnog werd rechtgezet.

In de St. Joseph News-Press van 28 oktober 1937 wordt de connectie tussen Janes en Cornelis bevestigd. Het was Janes, die Cornelis nog kende uit de oorlog, ter oren gekomen dat hij in anoniem graf was begraven. Wat Janes heeft doen besluiten om alsnog een steen aan te vragen valt uit het artikel niet op te maken. Het wordt wel duidelijk dat hij er onderzoek naar heeft gedaan (St. Joseph News-Press, 1937).

“U.S. Supplies Marker. Headstone Will Be Erected at Grave of Cornelius Wagensvelt. A headstone furnished by the federal government will be placed at the grave of Cornelius Wagensvelt. World War veteran, near Faucett, as the result of an investigation made by Davis P. Janes, an interstate commerce commission representative in Jefferson City, on a recent visit to W.H. Fitzpatrick, manager of the Chamber of Commerce. Mr. Janes was the captain of the company in which Wagensvelt served. When his former captain learned that Wagensvelt was in an unmarked grave, having died shortly after returning from overseas where he served in France, he sent for the stone which the government supplied. It was received today and will be taken to Fauccet by J.P. Deatherage, a trucker, who will see to its erection.”

Deatherage heeft woord gehouden en de steen is er ook daadwerkelijk gekomen. Op de steen staat: CORNELIUS WAGENSVELT – NEBRASKA – WAGONER – 340 M. G. BN. – JUNE 17, 1919”.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA(Afbeelding 12)

Bronnenoverzicht (Afbeeldingen)

  • Afbeelding 1. (1890, juli 21). BS Gemeente Leersum. Geboorteakte 1890-21. Cornelis Wagensveld (Geb. 19-07-1890). Leersum: Het Utrechts Archief (www.hetutrechtsarchief.nl).
  • Afbeelding 2. (1909). Militieregister Leersum. Register van de lotelingen voor de Nationale Militie (Lichting 1910). Inschrijving van Cornelis Wagensveld (Geb. 1890). Leersum: Militieregisters.nl (www.militieregisters.nl).
  • Afbeelding 3. (1908, augustus 13,) Bandholtz, F. J.. Falls City, Nebraska. Washington DC: Library of Congress (https://www.loc.gov/item/ 2007662470).
  • Afbeelding 4. (1909, juni 24) Bandholtz, F.J.. Hiawatha, Kansas. Washington, DC: The Library of Congress (https://www.loc.gov/item/2007662153).
  • Afbeelding 5. (1916, december 9). The Hiawatha Daily World. Advert C. Wagensvelt (Theatre Royal). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • Afbeelding 6. (1917, maart 31). The Hiawatha Daily World. Advert C.Wagensvelt (The Victoria Theatre). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • Afbeelding 7. (1917, april 10). The Hiawatha Daily World. Advert C.Wagensvelt (The Victoria Theatre). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • Afbeelding 8/9. (1917). US World War I Draft Registration Cards. Registration Card of Cornelius Wagensvelt. Falls City, Richardson County, Nebraska: Ancestry.com (www.ancestry.com).
  • Afbeelding 10. (1919, juni 18). Missouri Death Certificates. Missouri Death Certificates (1910-1964). Certificate of Death of Cornelius Wagensvelt (Date of death 17-06-1919). St. Joseph, Buchanan County, Missouri: Missouri Digital Heritage – Missouri State Archives – Jefferson City – Missouri (www.sos.mo.gov/mdh/).
  • Afbeelding 11. (1937). Headstone Applications. Headstone application for Cornelius Wagensvelt. Fold3 by Ancestry.com (www.fold3.com).
  • Afbeelding 12. (2016, May 25). Julia Chambers (volunteer for the website Find a Grave). Headstone Cornelius Wagensvelt. Find a Grave (www.findagrave.com).

Bronnenoverzicht (Specifieke bronnen)

  • Amerongsche Courant. (1909, augustus 11). Loting voor de Nationale Militie (Lichting 1910). Vermelding Wagensveld, C. Amerongen: Uitgeverij F.F. Kuiper (Gedigitaliseerd door het Regionaal Historisch Centrum (RHC) Zuidoost Utrecht (www.rhczuidoostutrecht.nl)).
  • BS Gemeente Leersum. (1890, juli 21). Geboorteakte 1890-21. Cornelis Wagensveld (Geb. 19-07-1890). Leersum: Het Utrechts Archief (www.hetutrechtsarchief.nl).
  • BS Gemeente Zwolle. (1906, augustus 9). Bijlagen bij huwelijksakte 1906-151. Militieverklaring Jan Wagensveld (1876-1954). Zwolle: FamilySearch.org via Zoekakten.nl.
  • Ellis Island Records. (1910, maart 1). New York Passenger Arrival Lists (Ellis Island). Inschrijving Cornelis Wagensveld. New York: The Statue of Liberty – Ellis Island Foundation Inc. (www.libertyellisfoundation.org).
  • Headstone Applications. (1937). Headstone application for Cornelius Wagensvelt. Fold3 by Ancestry.com (www.fold3.com).
  • Historical Division – Dept of the Army. (1948). United States Army in the World War (1917-1919) – Military Operations of the American Expeditionary Forces. US Forces in the St.-Mihiel Offensive – 12-16 September 1918. Washington, DC: GFN (1992) (http://www.cgsc.edu/CARL/nafziger/918UIAB.pdf).
  • Militieregisters.nl. (2015). Op deze website zijn de militieregisters van zeventien Nederlandse archieven op naam te doorzoeken. Dit dankzij vele vrijwilligers, die in het project “Vele handen maken licht werk” deze bronnen hebben ontsloten. Door crowdsourcing werden de aangeboden scans van doorzoekbare data voorzien. Iedereen kan meehelpen om scans toegankelijk te maken op www.velehanden.nl. Regelmatig worden nieuwe data toegevoegd aan de database van de militieregisters. De militieregisters zijn een zeer waardevolle bron. Niet alleen zijn ze nuttig voor voorouderonderzoek, maar ook vindt u er informatie over iemands uiterlijk, beroep, medische conditie en – natuurlijk – dienstplicht. Deze unieke samenwerking tussen archieven en gebruikers is geïnitieerd door het Stadsarchief Amsterdam en is mede mogelijk gemaakt door De Mondriaan Stichting en het VSBfonds. Militieregisters.nl (www.militieregisters.nl).
  • Missouri Death Certificates. (1919, juni 18). Missouri Death Certificates (1910-1964). Certificate of Death of Cornelius Wagensvelt (Date of death 17-06-1919). St. Joseph, Buchanan County, Missouri: Missouri Digital Heritage – Missouri State Archives – Jefferson City – Missouri (www.sos.mo.gov/mdh/).
  • The Brown County World. (1915, oktober 1). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, maart 19). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, maart 22). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, maart 26). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, maart 30). Nieuwsbericht. Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, maart 31). Advertentie. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, april 3). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, april 6). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, april 27). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, mei 18). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, mei 25). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, mei 30). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, juni 19). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, juli 6). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, juli 20). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1917, september 7). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1918, februari 15). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Brown County World. (1919, juni 20). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1916, september 8). Nieuwsbericht (Page 1-2). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1916, september 8). Nieuwsbericht (Page 4). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1916, september 8). Nieuwsbericht (Page 5). Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1916, december 9). Advertentie. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1916, december 9). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1916, december 16). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1917, maart 24). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1917, april 2). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1917, april 27). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1917, mei 14). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1917, juni 2). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1918, mei 2). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Hiawatha Daily World. (1919, juni 7). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Ewing Herbert and Drew McLaughlin).
  • The Kansas Democrat. (1916, augustus 31). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: F.M. Pearl (Editor and Publisher)).
  • The Kansas Democrat. (1917, april 5). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: F.M. Pearl (Editor and Publisher)).
  • The Kansas Democrat. (1917, juli 12). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: F.M. Pearl (Owner)).
  • The Kansas Democrat. (1917, september 6). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: F.M. Pearl (Owner)).
  • The Kansas Democrat. (1919, juni 12). Nieuwsbericht. Hiawatha, Brown County, Kansas: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com) (Oorspr: Henry J. Weltmer).
  • St. Joseph Gazette. (1919, juni 18). Nieuwsbericht. St. Joseph, Buchanan County, Missouri: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com).
  • St. Joseph News-Press. (1937, oktober 28). Nieuwsbericht. St. Joseph, Buchanan County, Missouri: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com).
  • The St. Joseph Observer. (1919, juni 21). St. Joseph, Buchanan County, Missouri: Historical Newspaper Archives (www.newspapers.com).
  • United States Army/ Missouri Digital Heritage. (1919/2012). History of 340th Machine Gun Battalion, 89th Division, A.E.F. World War I account and register of soldiers in the 340th Machine Gun Battalion, 89th Division. Includes soldiers’ names and hometowns. Missouri Digital Heritage (http:// cdm.sos.mo.gov/ cdm/ compoundobject/ collection/ wwiuh/ id/ 2708/rec/4).
  • US Government Printing Office. (1931). US V Corps – Meuse-Argonne Operation – 21 September – 11 November 1918. Order of Battle of the United States Land Forces in the World War, American Expecitionary Forces, Divisions. Washington, DC: GFN (1992) (http://www.314th.org/books/US-Army-V-Corps-Meuse-Argonne-Operation-Sept-21-1918-to-November-11-1918.pdf).
  • US World War I Draft Registration Cards. (1917-1918). Inschrijving Cornelius Wagensveld (04-06-1917), Falls City, Richardson County, Nebraska: Ancestry.com (www.ancestry.com).
  • Wagensveld, H. (2015). Deel II-H3.5.1-V1.1.2.4.2.1.2/7. Cornelis Wagensveld (1890-1919). Kampen: Uitgave in eigen beheer.